داروخانه‌ کروی, الگوبرداری از طبیعت

با وجود تمام پیشرفت‌های علم زیست پزشکی، دارورسانی در بیماری‌های مغزی مثل انواع تومورها هنوز یکی از اصلی‌ترین چالش‌های محققان این حوزه است. داروی موردنظر علاوه بر اینکه باید از سدهای محافظت کننده‌ی مغز عبور کند، نباید قبل از رسیدن به هدف فعال شود.

لیپوزوم‌ها مجموعه‌ای مولکولی از لیپیدهای آمفیفیلیک یا دوگانه دوست هستند که به هم متصل شده و یک محیط آبی را محصور می‌کنند. تقریبا ساختاری مثل غشای سلولی! این ساختارها به ما این امکان را می‌دهند که مولکول‌های داروی مدنظر را در یک فضای محصور گرداوری کنیم. به علاوه سمیت ذاتی پایینی دارند، زیست تجزیه پذیرند و پاسخ ایمنی ایجاد نمی‌کنند.

محققان پیشننهاد داده‌اند می‌توان از این ساختارهای لیپیدی شبه غشایی در دارورسانی استفاده کرد. این کار باعث می‌شود داروبه صورت بسته بندی شده به بدن رسیده، از سدهای بدن عبور کند و آبشارهای آنزیمیِ سلولی را دقیقا در زمان مدنظر به راه بیندازد. این روش می‌تواند برای رساندن بعضی از داروهای سرطانی که برای سلول‌های سالم بدن خطرناک هستند مفید باشد.

لیپوزوم‌ ها چطور سلول سرطانی را شناسایی می‌کنند؟

روی سطح این لیپوزوم‌ها پروتئین‌هایی تعبیه شده که به طور اختصاصی به پروتئین‌های گیرنده‌ی سطح سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند بنابراین لیپوزوم‌ها بعد از برخورد و شناسایی سلول سرطانی، محتویات خود را به این سلول‌ها انتقال می‌دهند. آنتراسایکلین یکی از داروهاییست که با این روش به بدن رسانده شده است.

لیپوزوم‌ ها و صنایع آرایشی بهداشتی

لیپوزوم‌ها باعث تسهیل عبور ماده‌ی فعال محصولات آرایشی به درون اپیدرم شده و قادرند پایداری این مواد را در پوست افزایش دهند. لیپوزوم‌ها از سلول‌های پوستی در برابر عوامل آسیب‌زای خارجی مثل نور خورشید محافظت می‌کنند و به همین دلیل در بسیاری از کرم‌های ضد آفتاب از تکنولوژی لیپوزوم استفاده می‌شود.

لیپوزوم‌ها در صنایع غذایی

لیپوزوم‌ های حاوی عوامل ضد میکروبی یا ضد قارچی در محصولات غذایی استفاده می‌شوند. نانولیپوزوم‌های حاوی بعضی طعم‌دهنده‌ها و آنزیم‌ها امکان رهایش تدریجی ‌این مواد در محصولات غذایی را فراهم می‌کنند.

لیپوزوم‌ها و ژن درمانی

با استفاده از لیپوزوم‌های هدفمند، می‌توان DNA را به بافت‌های خاص تحویل داد. اگر لیپوزوم حامل DNA ژن عملکردی باشد، با ورود آن به سلول، ژن می‌تواند توسط سلول رونویسی شده و پروتئینی را که برای آن رمزگذاری شده، تولید کند. با تولید پروتئین در سلول، عملکرد و ویژگی مدنظر در آن بروز می‌کند.

آنچه در این مطلب خواندید، یک الهام ساده از طبیعت و مثال کوچکی بود از لزوم یادگیری دقیق و مفهومی زیست سلولی مولکولی. یک علم را باید عمیقا درک کرد تا بتوان از آن به شکل سودمندی بهره جست. برای فهم عمیق مباحث این درس شرکت در دوره‌ی زیست سلولی مولکولی بیولوژیسم را از دست ندهید.